خدایان مصر باستان

خدایان مصر باستان، خدایان و ایزدبانو‌هایی اند که در مصر باستان پرستش می‌شدند. باورها و آیین‌های پیرامون این خدایان هستهٔ دین مصر باستان را تشکیل می‌داد که از زمانی پیش از تاریخ پدید آمده بوده‌اند. خدایانی که نمایانگر نیروها و پدیده‌های طبیعی بودند را مصریان پشتیبانی می‌کردند و آن‌ها را با پیشکش کردن قربانی و برگزاری آیین‌ها ستایش می‌کردند تا این نیروها طبق ماعت یا نظم الهی به کار خود ادامه دهند. پس از بنیان‌گذاری کشور مصر در حدود ۳۱۰۰ پیش از میلاد متصدی انجام این امور را فرعون کنترل می‌کرد که ادعای نمایندهٔ خدایان بودن را داشت و معابد مصری را که محل اجرای آیین‌ها سامان می‌بخشید.

بلندپایه‌ترین خدا، در دوران‌های مختلف متغیر بوده‌است و به رع خداوند خورشید، آمون خداوند اسرارآمیز و الهه مادر ایزیس اطلاق می‌شده است. آفریدگاری جهان و اغلب توان زندگی بخش خورشید به بلندپایه‌ترین خدا ارتباط داده می‌شده است. بر اساس بخشی از نوشته‌های مصر در مورد این خدایان برتر، برخی از محققان استدلال نموده‌اند، که مردم مصر یک قدرت واحد الهی را به رسمیت می‌شناختند که در پشت همه چیز و حاضر در وجود تمام خدایان دیگر بود. اما به نظر آنان هیچگاه جهان بینی چندخدایی اصلی شان را رها نکردند، به جز احتمالاً در دوران آتنیسم در قرن ۱۴ پیش از میلاد، هنگامی که دین رسمی به‌طور انحصاری در پرستش آتن خدای خورشید غیر شخصی متمرکز شده بود.

باور برین بود که خدایان در میان جهان حضور دارند و قادرند که بر حوادث طبیعی و حیات انسانی تأثیر بگذارند. مصریان برای درخواست یاری از خدایان نیایش می‌کردند و با انجام آیین‌هایی برای درخواست خدایان به انجام کاری استفاده می‌کردند و از آن‌ها طلب مشورت می‌کرده‌اند.

برخی شناخته شده ترین خدایان مصر باستان عبارتند از :

۱ ) اوزیریس (Osiris)  : نمادی ار تولد مجدد و باروری است . اوزیریس با دنیای زیرین ارتباط دارد . بدنش به نیل انداخته شد و سپس توسط برادر حسودش ست (Seth) قطعه قطعه شد و آنها را در زمین پراکنده کرد اما اوزیریس از نو به وجود آمد . این تولد به عنوان نماد تدفین ، رویش و رشد گندم در خاک های حاصلخیز دره نیل در نظر گرفته میشود . به عنوان داور مردگان اوزیریس یک عصا و یک خرمنکوب به علامت قدرت و حاکمیتش در دست دارد .

۲) ایزیس (Isis) :ایزیس  الههٔ طبیعت، باززایی، ازدواج، تجسم ماهیت سحر و جادو و یکی از محبوب‌ترین الهه‌های مصر باستان به‌شمار می‌رود. او خواهر و همسر اوزیریس بود و از او صاحب فرزندی به نام حوروس گشت. ایزیس، اوزیریس را نجات داد و به او زندگی دوباره بخشیدکه این عمل نمادی از رستاخیز است. ایزیس خدای مهر و مادری بود که به همه عشق می‌ورزید. گفته می‌شود که او بیماران را شفا می‌داد و از کودکان حفاظت می‌کرد. مصریان او را به عنوان محافظ و مادر فرعون می‌شناختند.

۳) آمون (Amon): انسان ها او را نمیبینند ولی معتقدند روح یا ذات همه مواد است . آمون خدای خالقی بود که بعدها با خدای خورشید رع (Ra) ترکیب شد و آمون-رع نامیده و برای انسان ها قابل دیدن شد . وقتی در شکل انسانی ترسیم میشود دستمالی بر سرش دارد که از پرهایی درست شده که نمادی از آسمان و ارتباط آن با باد است اما امکان دارد  به عنوان افعی طاهی شود که نمادی از آبهای تجدید پذیر رود نیل است یا به عنوان قوچ با شاخ های انحنا یافته محافط به عنوان نماد باروری طاهر شود.

۴) خدایان نوت ، گب و شو (Nut , Geb , Shu ) : نوت ایزد بانوی خالق است که آسمان را تجسم می بخشد و نماد رستاخیز است . هر روز شب هنگام خورشید را می بلعد و دوباره هنگام صبح دوباره آن را به دنیا می آورد .

در اینجا او بر روی خدای زمین گب خم شده است . گب هم بر روی بر روی آرنجش تکیه داده در حالی که زانوانش را به طرف بالا خم کرده که به معنای که ها و دره هاست . این دو خدا به وسیله خدای هوا شو از یکدیگر جدا میشوند . شو چندین آنخ در دست دارد که نمادی از زندگی ابدی است . دو کشتی خورشیدی ، یکی برای روز و دیگری برای شب ، به صورت نمادین از آسمان عبور می کنند.

                                    گب خدای زمین                    نات ایزد بانوی آسمان              شو خدای هوا

۵) تاوارت (Taweret) : یکی از چند خدای به شکل اسب آبی است . تاوارت معمولا به شکل ایستاده تصویر میشود . سینه ها و شکم برآمده اش ، نمادی از نقش او به عنوان محافط زنان در هنگام تولد بچه است .

۶) هوروس (Horus) : هوروس به صورت شاهین نشانت داده می شود .هوروس رب آسمان است . چشم هوروس (ادجت) به عنوان تعویدی برای دور کردن شیطان استفاده می شود.

                                                                                      چشم هوروس- رع

۷) ست (Seth) : ست خدای آشفتگی و مصیبت و بدبختی است .ست مانند پرنده ای اسطوره ای تصویر شده که آنخ و عصای واس در دست دارد که نماد قدرت است . ست برادر اوزیریس میباشد .

۸) آنوبیس (Anubis) : آنوبیس خدای تدفین و ناطر بر مومیایی کردن مرده است و با سر شغال نشان داده میشود. آنوبیس همیشه به رنک سیاه تصویر میشود چون نماد مرگ می باشد و رنگ جسم مومیایی شده سیاه است.

۹) سبک (Sobek) : سبک خدای نیل است و سر تمساح و تاجی از پرهای شتر مرغ با صفحه خورشی شاخدار را بر سر دارد که نمادی از قدرت فرعون است .

۱۰) رع (Ra) : رع یکی از چند خدای خالق است . رع چنان برای مصریان مهم بود که فرعون‌ها خود را “پسران رع” می نامیدند رع به شکل شاهین به تصویر درمی‌آمد و از این جهت، به لحاظ ظاهر به هوروس، خدای آسمان شباهت داشت. پس از مدتی این دو خدا با یکدیگر ترکیب شده و تحت عنوان خدای «رع-هوراختی» نامیده شدند. معنای این کلمه «رعی که هوروس دو افق است»،در دورهٔ پادشاهی نوین مصر و در زمان برآمدن خدای آمون، این خدا با رع ترکیب شده و خدای آمون-را پدید آمد . بر اساس برخی از روایات مصری، انسان‌ها از اشک و عرق خدای رع پدید آمده بودند . در نوشته‌ای تحت عنوان «کتاب گاو آسمانی» آمده‌است که مردم علیه رع شورش کردند و رع نیز چشم خود به نام سخمت را برای مجازات آنها فرستاد.

۱۱)  سخمت (Sekhmet) : ایزد بانوی جنگ و وحشت و همچنین حفاطت و سلامتی است. سر شیر سخمت نمادی از درنده خویی اوست . خورشید نماد خدایان جنگ بوده است .خورشید ابزار انتقام رع بر ضد شورش مردمان بوده است و نه تنها بدن سخمت تن شورشیان را می‌سوزاند که تیرهای درخشانش دشمنان شاه را نیز نابود می‌کرد.

۱۲) بستت (Bastet) :ایزد بانوی ماه است که با سر گربه تصویر می شود. او به عنوان علامتی از درنده خویی اش سپری کوچک در دست دارد که نشان دهنده خویشاوندی و قرایت نزدیک با ایزد بانوی سخمت است . و به عنوان بانوی محافظ پرستش می شد .

۱۳) ماعت (Maat) : زمانی که با بال تصویر شود ،نماد حفاطت الهی است .ممکن است در سربند خود پر داشته باشد که نمادی از حقیقت است . زمانی مردم می میرند قلبشان با این پر وزن می شود و تنها کسانی که قلبشان از پر سبکتر باشد به دنیای زیرین وارد می شوند.